~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
...........................................................*ειδήσεις, νέα και ρεπορτάζ από τον χώρο της λογοτεχνίας
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Αρχείο Καβάφη

Αρχείο Καβάφη
Η ηλεκτρονική έκδοση του Αρχείου Καβάφη είναι έργο του Σπουδαστηρίου και ιδιοκτησία του Ιδρύματος Ωνάση. Περιλαμβάνει όλα τα έργα του ποιητή και πλούσιο ανέκδοτο υλικό, όπως αυτό προκύπτει από την συνεχιζόμενη μελέτη του Αρχείου του. Περιλαμβάνει επίσης γενικές πληροφορίες για τον Καβάφη, αλλά και ειδικότερες για την πρόσληψη και απήχηση της Καβαφικής ποίησης παγκοσμίως.

Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 2018

Η ποίηση του Γιάννη Ευσταθιάδη αντανακλά τα ρινίσματα χρυσού της πιο ενδόμυχης σιωπής μας,

Ηλίας Κεφάλας
Τρίκαλα Θεσσαλίας



ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ 
«Μάθημα Ωδικής»
Ποίηση, σελ. 75, 
Μελάνι 2018
ΤΗΛΕΦΩΝΗΤΗΣ
«Αυτή τη στιγμή
απουσιάζω
για πάντα»

ΒΡΑΔΙΝΟ ΔΩΡΟ
Σου έδωσα όλη
τη σιωπή μου
τίποτ’ άλλο χρυσό
δε θα ταίριαζε
πάνω σου


Τι ωραία συναίσθηση σε καταλαμβάνει, όταν ανοίγεις ένα βιβλίο κι αμέσως αντιλαμβάνεσαι την ομορφιά που περικλείει και δεν θέλεις να τελειώσεις την ανάγνωσή του, δεν θέλεις να το κλείσεις και να το αποχωριστείς. Ένα τέτοιο βιβλίο είναι και η πρόσφατη ποιητική συλλογή του Γιάννη Ευσταθιάδη, με την οποία μας αφηγείται τις κακές επιδόσεις του στο μάθημα της ωδικής, εξαιτίας των οποίων καταδικάστηκε να τιμωρηθεί με καταναγκαστική εργασία στο κάτεργο της ποίησης. Όμως ο ποιητής, έστω και τιμωρούμενος, πέτυχε στην ποίηση τις αιωρήσεις που αναζητούσε στη μουσική. Η απλή και αφτιασίδωτη γλώσσα του βιβλίου καταφέρνει με μαγικό τρόπο να μας οδηγεί σε υψηλές θεάσεις, όπου συνεχώς τα βιοτικά γεγονότα αλλάζουν μορφές και επίπεδα αισθητικών προβολών. Η ευπρέπεια και η οικονομία της έκφρασης, καθώς και οι εναλλασσόμενες σημασίες των εν χρήσει λέξεων δίνουν μια πολλαπλώς ενισχυμένη σαφήνεια πάνω στα σημεία εκείνα της αφήγησης που θέλουν από την φύση και τις προθέσεις τους να μετεωριστούν. 
Αφετηρία της θεματικής που υφαίνεται μέσα στη συλλογή αυτή είναι ο χρόνος τόσο ως φυσική έννοια όσο και ως μεταφορική ουσία, που στοχεύει στην άμβλυνση της απουσίας και του άχθους ή της εν προόδω απώλειας.
Οι αδρές εικόνες που θυμίζουν έντονα τον ασπρόμαυρο κινηματογράφο συμβάλλουν ενεργά στην ανάδυση του χωνεμένου πένθους. Ο λόγος μοιάζει με πετρωμένο στο στόμα μοιρολόγι και έρχεται πάντα από εκείνη την πλευρά του μυαλού που συνεχώς ονειρεύεται. Τα λεκτικά σχήματα αναπαριστούν ομότροπα τις έλξεις του αιφνίδιου και του απροσδόκητου. 
Ο ποιητής χωρίς πολλά λόγια επιτυγχάνει κατακόρυφες καταβυθίσεις στις αφετηρίες της μνήμης. Στη συνθήκη αυτή η ανέλκυση του κοντινού ή μακρινού πριν αναγορεύεται και ως η μόνη συνοδός στη μοναξιά μας και ως η μόνη φρουρός της ακεραιότητάς μας.
Το εν γένει ποίημα του Γιάννη Ευσταθιάδη αποκαλύπτεται ως προϊόν μιας αόρατης κοπτικής-ραπτικής, κατά τη στιγμή που το νήμα του θανάτου ξετυλίγεται γύρω του διαρκώς. Έτσι το κάθε γράμμα των λέξεων γίνεται κι ένας στεναγμός της ύπαρξης, το δε ποίημα γίνεται συντελεσμένο γεγονός, όταν οι φθόγγοι του αιμορραγούν. 
Η ποίηση του Γιάννη Ευσταθιάδη αντανακλά τα ρινίσματα χρυσού της πιο ενδόμυχης σιωπής μας, φωτίζει τα μη ορατά τραύματα, παύει τον εαυτό σε συνάρτηση με τον πλησίον, σημειώνοντας εντέχνως τις γραμμές, μέχρι τις οποίες μας φτάνει το βλέμμα των διπλανών και μας αγγίζει η προσοχή τους. 
Η ποίησή του καταφέρνει να δείξει άμεσα ότι τα πιο ασύγγνωστα λάθη της γραφής γίνονται πιο εύστοχα στην αποκρυστάλλωση της έμπνευσης, καθώς παραλλάσσει τον ποιητή με «ταύρο σε υαλοπωλείο εύθραυστων λέξεων» και υπαινίσσεται τις αιτίες και τους τόπους «όπου οι άγνωστοι δολοφονούν τους ποιητές», ενώ, ακόμα αποφαίνεται πειστικά και τελεσίδικα ότι «στην ίδια τέφρα θα συναντηθούμε» όλοι μας μια μέρα. 
Με απαράμιλλες εμβαθύνσεις ο δημιουργός του «μαθήματος ωδικής» διαγράφει την μακρά του πορεία πάνω στα συντελούμενα και τα συντελεσμένα, εξοικειώνεται με τον κόσμο και τον μη κόσμο και επιτυγχάνει να βάλει σε σειρά τις σκέψεις του, μεταφέροντάς τις από τη μη ποίηση στην ποίηση.

Η. Κ.

Δευτέρα 5 Νοεμβρίου 2018

ΜΟΝΟΚΟΝΤΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΚΡΥΣΤΑΛΛΗ (Συρράκο 1868 - Ἄρτα 1894)

Ηλίας Κεφάλας
ΤΡΙΚΑΛΑ, ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΜΟΝΟΚΟΝΤΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΚΡΥΣΤΑΛΛΗ 
(Συρράκο 1868-Ἄρτα 1894)
δυστυχὴς Κώστας Κρυστάλλης δὲν πρόλαβε νὰ δώσει τὴν ποίηση ποὺ θὰ ἤθελε. Ὁ πρόωρος θάνατός του σὲ ἡλικία 26 χρονῶν τοῦ ἐπέτρεψε νὰ δείξει μόνο τὶς ἐξιδανικευμένες ὀπτασίες του γιὰ τὴν φύση καὶ τὴν ζωὴ τῆς ἰδιαίτερης πατρίδας του. Κυνηγημένος ἀπὸ τὶς Τουρκικὲς Ἀρχὲς ἐξ αἰτίας τῆς δημοσίευσης τοῦ πατριωτικοῦ πρωτολείου «Σκιαὶ τοῦ Ἅδου» (1887), διέφυγε στὴν Ἀθήνα, ὅπου ἔζησε σκληρὴ καὶ ἀνθυγιεινὴ ζωή, ἐργαζόμενος πότε ὡς ἐργάτης τυπογραφείου, πότε ὡς συντάκτης ἐφημερίδας καὶ πότε ὡς ὑπάλληλος τῶν Σιδηροδρόμων Πελοποννήσου. 
Μὲ κλονισμένη ἤδη τὴν ὑγεία του ὑπέβαλε σὲ λογοτεχνικὸ διαγωνισμὸ τὴν πρώτη του ποιητικὴ συλλογὴ «Ἀγροτικά» (1891), ὅπου ἐπαινέθηκε, ἐνῶ βραβεύτηκε ὁ εὐρωστότερος στὴν σύνθεση Κωστῆς Παλαμᾶς. Ἡ δεύτερη ποιητική του συλλογὴ «Ὁ τραγουδιστὴς τοῦ χωριοῦ καὶ τῆς στάνης» (1893) παρουσιάστηκε ἐπίσης στὸν ἴδιο διαγωνισμό, ἀλλὰ ἔλαβε καὶ πάλιν ἔπαινο, ἐνῶ τὸ βραβεῖο δόθηκε στὸν ἀφανῆ Γεώργιο Στρατήγη.
Ἡ ποίηση τοῦ Κώστα Κρυστάλλη γεννήθηκε μέσα ἀπὸ τὴν ἰσχυρὴ λαχτάρα του γιὰ ἐπιστροφὴ στὰ πατρογονικὰ βουνὰ καὶ μέσα ἀπὸ τὴν βιωματική του γνώση τοῦ δημοτικοῦ τραγουδιοῦ. Τὰ τραγούδια αὐτὰ τοῦ ἠπειρώτικου χωριοῦ πιθανὸν νὰ συνιστοῦσαν καὶ τὸ μόνο του ἐφόδιο ποιητικῆς παιδείας ποὺ εἶχε στὴν ζωή του. Μιμήθηκε λοιπὸν μὲ πάθος τὸν ἀνώνυμο ποιητὴ τοῦ δημώδους ἄσματος, προσπαθώντας νὰ παρεμβάλλει στὰ σταθερὰ λαϊκὰ μοτίβα καὶ τὸν ἀναδυόμενο προσωπικό του λόγο. Ὡστόσο, στὴν ἀρχή, δὲν ἦταν ἀρκετὴ ἡ προσπάθεια αὐτή, γιὰ νὰ τὸν κάνει νὰ ξεχωρίσει καὶ νὰ ἀποδώσει τοὺς καρποὺς μιᾶς κάποιας γοητείας ἀπὸ τὴν προσδοκώμενη ὡριμότητα. Ὁ Γιάννης Ἀποστολάκης τὸν κατηγόρησε ὡς νεκρὸ μιμητὴ τῆς δημοτικῆς ποίησης. 
Ὁ Κωστῆς Παλαμᾶς, πολὺ θετικότερος στὴν κρίση του γιὰ τοὺς νέους ποιητές, διεῖδε ὅτι «ὑπῆρχαν στίχοι τοῦ λαοῦ καὶ στίχοι κατὰ τὸν λαόν». Τὸ βέβαιον ὅμως εἶναι ὅτι ἡ ποιητικὴ στόφα τοῦ Κώστα Κρυστάλλη ἦταν γνήσια καὶ εἶχε τὴν δική της προσωπικὴ ἀξία. Ἡ συγκινησιακή του κατάσταση ἦταν μιὰ συνεχὴς ἔξαρση πλημμυρίδος, ἀλλὰ δὲν εἶχε δυνηθεῖ ἀκόμα νὰ τὴν ὁδηγήσει μέσα σὲ ἕνα σταθερὸ καλούπι, μέσα σὲ μιὰ εὐδιάκριτη καὶ καλλιεργημένη φόρμα. Ἂν ἡ βιοτική του προσπάθεια εἶχε ἐξασφαλισμένη μιὰ στοιχειώδη οἰκονομικὴ ἄνεση καὶ ἂν ἡ ὑγεία του δὲν εἶχε κλονισθεῖ σοβαρὰ καὶ τόσο νωρίς, τότε ἡ ἐξέλιξή του στὴν τέχνη τοῦ Ὁμήρου θὰ ἦταν πολὺ διαφορετική. 
Ξαναδιαβάζοντας σήμερα τὰ λιγοστὰ ποιήματά του διαπιστώνουμε τὴν ὅλο πάθος ἔγερση τῆς ἀγροτικῆς μούσας μέσα του. Σ᾽ αὐτὰ τὰ κατὰ πολὺ ἄτεχνα καὶ ἴσως ἀδούλευτα ποιήματά του ὑποφώσκει ἡ ταπεινὴ λάμψη ἑνὸς ποιητῆ ποὺ εἶναι ἀκόμα παιδί, πολὺ ἄρρωστου, ποὺ θέλει νὰ μάθει πράγματα καὶ θέλει νὰ ζήσει καὶ νὰ χαρεῖ τὰ αἰσθήματα ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἡ νεότητα ἐμπνέεται. Βοσκοὶ καὶ κοπάδια, χωριατοποῦλες καὶ ἀγωγιάτες, θρόοι δασῶν καὶ ρεμάτων στοιχειώνουν τοὺς στίχους του μέσα ἀπὸ μιὰ βαθιὰ πίκρα νόστου καὶ μιὰ ὀνειρικὴ ἐπίκληση τῆς ἰδεατῆς ἀγάπης.
Ἀλλά, ὅμως, μέσα σὲ ὅλες αὐτὲς τίς, ἐνδεχομένως, μιμητικὲς καὶ μὴ πρωτότυπες ποιητικὲς κατασκευὲς τοῦ Κώστα Κρυστάλλη, ἀνάμεσα σ᾽ αὐτὲς τὶς δραματικὲς ἐπικλήσεις τοῦ δάσους καὶ τῆς ἀνυποχώρητης ζωντανῆς μνήμης του, ξεπετιέται μία σπαραχτικὴ κραυγή, μιὰ φωνὴ μετέωρη καὶ ἄχρονη. Εἶναι τὸ ποίημα «Στὸν σταυραητό», μιὰ πρώιμη κορύφωση ποὺ σφραγίζει τὸν ποιητὴ καὶ ἀνατρέπει ὅλες τὶς μέχρι τότε ἐπιφυλάξεις μας. Σ᾽ αὐτὸ τὸ ποίημα συμπυκνώνεται ὁλόκληρος ὁ ἀδικοχαμένος ποιητής. Μὲ τὶς 17 ἐκστομίσεις τοῦ ρήματος «θέλω», τὶς 59 συνηχήσεις τοῦ φθόγγου «λ» καὶ τὶς 91 ἐπικροτήσεις τοῦ «ρ» ἐξορκίζεται τὸ ἀπραγματοποίητο καὶ καταδηλώνεται ἡ πτώση τοῦ ποιητῆ στὴν πιὸ ἀνοχύρωτη κατάσταση. Στὴν κατάσταση, δηλαδή, ποὺ ἀπὸ μόνη της εἶναι ἡ ἴδια ἡ ποίηση.

Η. Κ.